A idade adulta? da fantasía en galego

Antes de nada, teño que avisar que o título está ‘roubado’ dun titular de cando El País era un xornal e facía algún que outro bo artigo.

O que podedes ler a continuación non é unha entrevista nin unha reportaxe (por isto de non caer na monotonía) senón, máis ben, unha reflexión. Levoume a ela varias cousas. A primeira é a miña constante teima de me queixar do reducido número de lectoras e lectores que hai en galego; a segunda, a convicción que temos algúns sobre o menosprezo do xénero fantástico e, a última, os éxitos que están a ter grandes escritoras e escritores no campo da LIX galega e que fan que miremos, aínda máis, cara os marabillosos cadernos ilustrados concibidos para as crianzas. Digo ‘aínda máis’ porque non é a primeira vez que esta reflexión me vén á cabeza.

Tería que volver a vista atrás catro ou cinco anos cando, antes da aparición de Contos Estraños e do selo Alcaián de Urco Editora, se me dera por analizar a presenza nas librarías e nas feiras da fantasía en galego. Nesa época podíase constatar a fortaleza que tiña Kalandraka no ‘albúm ilustrado’ para o público infantil e a aparición esporádica dalgún que outro título nalgunha que outra editorial (case sempre xustificado por un certame creado con tal fin). A escena non era outra que a literatura fantástica en galego era sinónimo de LIX (Literatura Infantil e Xuvenil) malia que, por desgraza, tirando máis a infantil que a xuvenil. E non o digo como desprestixio nin crítica senón como consecuencia de considerar que a masa lectora adolescente ten unha maior comprensión que a necesaria para ler Gerónimo Stilton ou, mesmo, Os cinco. E tampouco o digo por ter unha estima desmedida pola mocidade actual (en xeral), senón porque así debería ser xa que, hoxe en día, a súa antiga cota de mercado está ocupada pol@s nov@s preadolescentes. Si, esa rapazada que o sistema se empeña en lanzar ao consumismo voraz cada vez con menos idade.

Considerando que isto é certo, calquera podería supoñer que esa masa adolescente constitúe un mercado de moito peso e importancia. E non só iso senón que, ademais, deberíase subir o listón da comprensión lectora e supoñer que con dezaseis aniños cumpridos, e sendo fans de sagas como Crepúsculo, Os xogos da fame e/ou Diverxente, malo será que non queiran facer uso da LIX até niveis case de adultos (como por idade, hormonas, neuronas e entendemento lles correspondería).

Por outra banda, os meus pensamentos non van só adicados á adolescencia. Estou convencido de que hai algo que non funciona no comportamento dos adultos. Non entendo a razón pola que os seres pensantes e decisorios do que se debe publicar, en LIX, focalizan case todas as súas forzas empresariais nas crianzas. Non o entendo, sinxelamente, por aplicar unha regra de necesidade e de reforzo educativo. A necesidade de apoio e de esperanza que ten a mocidade de hoxe en día, sobre todo por estes tempos convulsos e ruíns que lles tocou vivir, e o reforzo educativo que os adultos estamos na obriga de lles prestar e asistir. Por que é tan importante insuflar LIX en galego nas mentes das crianzas se son totalmente dependentes da súa contorna familiar? Se non saen da casa máis que para iren á gardería, á escola ou a se relacionaren con outras crianzas baixo a atenta e vixiante mirada dos seus proxenitores? As crianzas van falar galego se os seus pais lles falan galego e van ler en galego se os seus pais queren que lean en galego. A ninguén se lle deu por pensar que, talvez, eses esforzos habería que focalizalos cando esas crianzas chegan á adolescencia? Cando se teñen que ver as caras a soas coa súa recén adquirida liberdade e se atopan nunha contorna moito máis variada e, ás veces, mesmo hostil por seren galegofalantes? Cando a súa maior preocupación, e medo, é integrarse cos demais adolescentes e seren aceptados…

Ao final, chego á mesma conclusión de sempre. Que a literatura para crianzas sempre será a literatura para crianzas (esa coa que as nais e os pais poden xustificar as súas boas intencións educativas), que a literatura seria e importante sempre será a única considerada narrativa (canto máis seria e importante mellor malia que iso espante á masa adolescente) e que a literatura fantástica (a verdadeira, a de Conan e Belit case espidos na cuberta do seu barco, a de grandes imperios que escravizan e aniquilan a mundos enteiros para lles roubaren os seus recursos naturais, esa que mestura ideais marabillosos coas cobizas propias do ser humano e o sexo físico, natural e necesario co amor verdadeiro) é unha parvada escrita por parv@s para parv@s que non fan outra cousa que malgastar o tempo en leren literatura non seria.

Ao final, máis unha vez, perdo a fe na humanidade ou, polo menos, na súa capacidade de afrontar (e xa non digamos provocar) os cambios, esas parvadas que garanten a evolución, o avance. Porque mentres vivamos nun sistema que ‘funciona’, aínda que sexa a curtísimo prazo, para que nos imos preocupar en mudalo por outro que nos suporía un esforzo, un risco, unha perda dese status que algúns teñen?

A literatura, como todo o demais nesta sociedade, está atada de pés e mans; está gardada nunha caixa da que só se abre unha rañura pola que só se deixa saír unha minúscula parte, tan minúscula que a impide brillar como merece.

Imaxes: Barbarella (o filme).

Espalla o mal

Deixa unha resposta